Przewlekły stres i jego konsekwencje zdrowotne
Przewlekły stres i życie w ciągłej presji to atrybuty naszych czasów. Z analiz wynika, że Polacy są wyjątkowo zestresowanym narodem- co piąty z nas przyznaje, że doświadcza stresu każdego dnia. Co gorsza, zdecydowana większość Polaków nie potrafi go skutecznie eliminować. Czy zdajesz sobie sprawę, jakie mogą być konsekwencje zdrowotne przewlekłego stresu?
Czym jest przewlekły stres?
Z definicji, stres jest to fizyczna reakcja na zagrożenie, które może być rzeczywista lub fikcyjna. W stresie organizm rozumie, że jest zagrożony i przygotowuje się do „walki lub ucieczki”. Pobudzona zostaje oś podwzgórze- przysadka- nadnercza oraz układ współczulny. W efekcie zwiększa się poziom glukozy we krwi i wydzielona zostaje adrenalina i noradrenalina. Dochodzi do uruchomienia kaskady zaburzeń organicznych, metabolicznych, fizjologicznych i neuropsychicznych. Choć zwykle stres kojarzy się negatywnie, może mieć też pozytywne skutki, np. może działać mobilizująco.
Problem pojawia się, gdy organizm jest nadmiernie i długotrwale stymulowany przez te substancje. Długotrwałe przeciążenie stresem pojawia się na skutek szybkiego trybu życia, wymagającej ciągłego zaangażowania pracy czy przebodźcowania informacjami. Nie bez znaczenia są też nieprzepracowane traumy z dzieciństwa lub nierozwiązane trudności życia dorosłego.
Przewlekły stres i jego konsekwencje
Stres o umiarkowanym nasileniu, nazywany eustresem, może motywować do działania i rozwoju. Jednak chroniczny stres, inaczej dystres, bywa przyczyną rozstroju psychicznego i fizycznego organizmu. Do jakich konsekwencji zdrowotnych może prowadzić przewlekły stres?
Zaburzenia hormonalne i ryzyko depresji
Chroniczny stres prowadzi do zwiększenia poziomu kortyzolu, czyli hormonu negatywnie wpływającego na samopoczucie. Jednocześnie następuje obniżenie poziomu dopaminy i serotoniny w organizmie. Dopamina jest neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za poczucie nagrody, motywację i przyjemność. Natomiast serotonina reguluje nastrój i uczucia, w tym poczucie szczęścia.
Kiedy jesteśmy poddawani chronicznemu stresowi, nasz organizm może przeciążać system nerwowy i prowadzić do obniżonego wydzielania dopaminy i serotoniny. Może to powodować niskie samopoczucie, utratę motywacji, depresję, lęki czy istotne problemy z koncentracją.
Przewlekły stres- wpływ na tarczycę
Zmiany hormonalne mogą mieć również wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Podwyższenie poziomu kortyzolu powoduje przyspieszenie pracy gruczołu, co w konsekwencji może prowadzić do nadczynności. Ponadto, stres może mieć wpływ na zaostrzenie objawów autoimmunologicznych chorób tarczycy, takich jak choroba Hashimoto lub choroba Gravesa- Basedowa.
Problemy reumatyczne
Nadmierna ilość adrenaliny, wydzielana w stresie, ma wpływ na usztywnienie powięzi i ścięgien. Przyczynia się to do przeciążenia stawów, gdzie nadmierne pobudzenie mięśni może powodować silny ból.
Przewlekle spięte mięśnie i powięzi mogą wpływać też na rotację poszczególnych części ciała. Narażona osoba może odczuwać wówczas ból w kręgosłupie, biodrach, barkach i kolanach. Obecny dyskomfort wpływa na ciągłe zmiany pozycji ciała, co sprzyja wykształcaniu się wad postawy. Prowadzić to może w rezultacie do zmian zwyrodnieniowych.
Stres- możliwa przyczyna migreny
Najczęstszym objawem nasilonego stresu są różnego rodzaju bóle głowy. Istnieje kilka mechanizmów, w jakich stres może przyczyniać się do bólu głowy.
-Stres może powodować napięcie mięśniowe, szczególnie w okolicy szyi, ramion i karku. To napięcie może przenosić się na obszar głowy, powodując ból napięciowy.
-W przypadku migreny, stres może spowodować skurcz naczyń krwionośnych w mózgu, co prowadzi wystąpienia objawów migrenowych.
-Stres może wpływać na poziom neuroprzekaźników, takich jak serotonina, który jest związany z regulacją naczyniową i odczuwaniem bólu.
Zawał mięśnia sercowego oraz udar mózgu
Silny i długotrwały stres może aktywować układ krzepnięcia krwi, co zwiększa ryzyko powstawania skrzepów. Może to w skrajnych przypadkach doprowadzić do zatrzymania przepływu krwi. Skrzepy krwi mogą blokować drogi krwionośne w mózgu (prowadząc do udaru) lub w naczyniach wieńcowych (prowadząc do zawału serca).
Warto też wspomnieć, iż w okresie stresu ludzie często sięgają po niezdrowe strategie radzenia sobie, takie jak papierosy, alkohol, niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej. Te czynniki zwiększają ryzyko chorób sercowo- naczyniowych.
Fobie społeczne i zaburzenia psychiatryczne
Przewlekły stres ma silny związek z fobiami społecznymi, które są przyczyną alienacji. Udowodniono również, że ma on istotny wpływ na wyzwalanie pierwszego epizodu schizofrenii. Osoby z problemami psychicznymi najczęściej nie radzą sobie tak dobrze ze stresem, jak większość społeczeństwa.
Problemy z układem pokarmowym
Powszechnie kojarzymy, że przewlekły stres ma związek z występowaniem wrzodów żołądka i dwunastnicy. Owrzodzenia te tworzą się w wyniku uszkodzenia błony śluzowej oraz zmniejszonej ilości ochronnego śluzu. Stres może pobudzać układ nerwowy, który z kolei zwiększa produkcję kwasu żołądkowego. Wysoki poziom kwasu żołądkowego może uszkadzać błonę śluzową żołądka i dwunastnicy, sprzyjając powstawaniu wrzodów.
Inną chorobą układu pokarmowego związaną ze stresem jest zespół jelita drażliwego, który objawia się bólami brzucha, wzdęciami i zaburzeniami wypróżniania.
Przyrost masy ciała i cukrzyca
Przewlekły stres powoduje, że poziom kortyzolu we krwi utrzymuje się stale na niekorzystnie wysokim poziomie. W takich warunkach organizm nie jest w stanie sprawnie przetwarzać składników odżywczych w energię, powodując tycie. Co więcej, nadmiar kortyzolu zaburza przetwarzanie cukru we krwi, prowadząc do wzrostu poziomu glukozy, a to podstawa mechanizmu rozwoju cukrzycy.
Jak leczyć przewlekły stres?
W walce z przewlekłym stresem ważne jest indywidualne podejście, dostosowane do predyspozycji oraz rodzaju i nasilenia stresu u danej osoby. Niemniej istnieją pewne techniki i sposoby pozwalające na lepsze radzenie sobie ze stresem, takie jak: regularna aktywność fizyczna, unikanie używek, techniki relaksacyjne i oddechowe; zadbanie o higienę snu; unikanie tłumienia emocji; rozmawianie o swoich emocjach z zaufanymi osobami.
W przypadku niektórych osób powyższe sposoby mogą okazać się niewystarczające. Wówczas najlepszym rozwiązaniem jest wizyta u specjalisty, który pomoże uporać się z obecnymi problemami emocjonalnymi.